Οι αλλαγές στο σχεδιασμό και στη στρατηγική διαχείριση απορριμμάτων της Αττικής, που επιχειρεί η κυβέρνηση της ΝΔ με εκτελεστικό βραχίονα τη διοίκηση της Περιφέρειας Αττικής, αποτυπώνουν την κλασική αντιπεριβαλλοντική πολιτική τους: Ιδιωτικοποιήσεις και ξεπούλημα δημόσιας περιουσίας και υπηρεσιών, αύξηση του κόστους για πολίτες και επαγγελματίες, αποδόμηση περιβαλλοντικών κανόνων και μεταρρυθμίσεων της κυβέρνησης του ΣΥΡΙΖΑ και τακτοποίηση ημετέρων. Στην περίπτωση των απορριμμάτων της Αττικής επιχειρούν να μας μεταφέρουν στα αδιέξοδα του 2013-2014 με φαραωνικές μονάδες ΣΔΙΤ που θα επιβαρύνουν άδικα και αντιπεριβαλλοντικά την περιοχή της Φυλής, σε αντίθεση με το μοντέλο της κυκλικής οικονομίας, της διαλογής στην πηγή και της αξιοποίησης με αποκεντρωμένα χαρακτηριστικά, που οδηγεί στη μείωση του κλιματικού και περιβαλλοντικού αποτυπώματος.
Η διαχείριση απορριμμάτων αποτελεί ένα από τα κρισιμότερα ζητήματα περιβάλλοντος για την χώρα μας και για το λόγο αυτό κατά την περίοδο της διακυβέρνησης του ΣΥΡΙΖΑ υλοποιήθηκαν μεταρρυθμίσεις στρατηγικής σημασίας για την κυκλική οικονομία και την μείωση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων που συνδέονται άρρηκτα και με την στρατηγική αντιμετώπισης της κλιματικής κρίσης.
Σε αυτή την κατεύθυνση, η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ το 2015 κύρωσε το νέο Εθνικό Σχέδιο Διαχείρισης Αποβλήτων (ΠΥΣ 49/15.12.2015, ΦΕΚ 174Α) με βάση τα ευρωπαϊκά πρότυπα και κατευθύνσεις και στην συνέχεια κυρώθηκαν 13 Περιφερειακά Σχέδια Διαχείρισης Αποβλήτων, συμπεριλαμβανομένου και του Περιφερειακού Σχεδίου για την Περιφέρεια Αττικής. Με την κύρωσή τους απελευθερώθηκαν οι σχετικοί πόροι του ΕΣΠΑ που παρέμεναν δεσμευμένοι λόγω των χρόνιων καθυστερήσεων από τις προηγούμενες κυβερνήσεις (αιρεσιμότητα του ΕΣΠΑ).
Με το Νόμο 4496/2017, δόθηκε ώθηση και πόροι για τη διαλογή στην πηγή και την ανακύκλωση, σε μια προσπάθεια βελτιστοποίησης της λειτουργίας, τη διαφάνειας και του ελέγχου των Συστημάτων Εναλλακτικής Διαχείρισης, ενισχύοντας παράλληλα και τον καθοριστικό ρόλο των ΟΤΑ, τις χρηματοδοτήσεις και την παραχώρηση εξοπλισμού προς αυτούς.
Με τις νομοθετικές ρυθμίσεις που εντάχθηκαν στο Ν. 4555/2018, (Κλεισθένης 1) το Ν. 4609/2019 και την ΚΥΑ 31606/930/15.04.2019 για την ολοκληρωμένη μεταρρύθμιση της τιμολογιακής πολιτικής διαχείρισης απορριμμάτων, διαμορφώθηκαν οικονομικά κίνητρα προώθησης της διαλογής στην πηγή για τους ΟΤΑ και κατ’ επέκταση για τους πολίτες, ενώ η Εθνική Στρατηγική για την Κυκλική Οικονομία που εγκρίθηκε το 2018 περιλαμβάνει την προώθηση της βιομηχανικής συμβίωσης, της επαναχρησιμοποίησης υλικών και της στήριξης της επιχειρηματικότητας για την ανάπτυξη κυκλικών αλυσίδων αξίας στην οικονομία. Σημαντικό στοιχείο της διακυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ αποτέλεσε η κινητοποίηση πόρων ύψους πλέον του 1 δισ. ευρώ του ΕΣΠΑ (ΥΜΕΠΕΡΑΑ και ΠΕΠ) και του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων για υποδομές, χωριστή συλλογή βιοαποβλήτων και ανάπτυξη Πράσινων Σημείων σε όλη τη χώρα.
Σε ότι αφορά την Περιφέρεια Αττικής, όπου συγκεντρώνεται ο μεγαλύτερος όγκος αποβλήτων στη χώρα, ήδη από το Σεπτέμβριο 2014 η νέα, τότε, Διοίκηση της Περιφέρειας Αττικής, υπό τη Δύναμη Ζωής, παρέλαβε έναν αντιπεριβαλλοντικό και αντιευρωπαϊκό σχεδιασμό, που προέβλεπε φαραωνικές μονάδες διαχείρισης σύμμεικτων αποβλήτων με ΣΔΙΤ, με υποβάθμιση της διαλογής απορριμμάτων καθώς οι ελάχιστες εγγυημένες ποσότητες λειτουργούν ως αντικίνητρο για την ανακύκλωση. Ο σχεδιασμός αυτό δεν διασφάλιζε καν ευρωπαϊκή χρηματοδότηση, γιατί δεν πληρούσε τις σχετικές αιρεσιμότητες της Κομισιόν περί διαλογής στην πηγή, ανακύκλωσης, κυκλικής οικονομίας, κ.α.
Ταυτόχρονα, ήταν ένας σχεδιασμός στη βάση ενός μοντέλου βαθύτατα:
ü αντιοικολογικού, που στηριζόταν στη διαιώνιση της λειτουργίας της Οργανωμένης Εγκατάστασης Διαχείρισης Απορριμμάτων (ΟΕΔΑ) Φυλής και κυρίαρχα στον Χώρο Υγειονομικής Ταφής Απορριμμάτων (ΧΥΤΑ) Φυλής, με το σύνολο σχεδόν των παραγόμενων αποβλήτων να καταλήγει εκεί κάτι που συνιστά ένα διαχρονικό περιβαλλοντικό έγκλημα που έρχεται να προστεθεί στην ήδη υποβαθμισμένη περιοχή της Δυτικής Αττικής και της Δυτικής Αθήνας. Σημειώνεται ότι το 2014 η Επιτροπή Αναφορών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, σε έκθεσή της, είχε χαρακτηρίσει το ΧΥΤΑ Φυλής ως «μνημείο περιβαλλοντικού χάους, αρρώστιας και ανθρωπίνου πόνου, τουλάχιστον για τις επόμενες τρεις γενιές». Οι μελέτες για τα ρυπαντικά φορτία του ΧΥΤΑ Φυλής που πρόσφατα είδαν τα φώτα της δημοσιότητας, αποδεικνύουν ότι λόγω του ΧΥΤΑ υπάρχει σοβαρότατη περιβαλλοντική επιβάρυνση με βλαπτικές συνέπειες στους κατοίκους της Δυτικής Αθήνας. Εφιαλτικά είναι και τα ευρήματα της επιδημιολογικής έρευνας που ανέθεσε ο ΕΔΣΝΑ και έχει αναρτηθεί στην επίσημη ιστοσελίδα του.
ü αντιοικονομικού, καθώς το μεγαλύτερο μέρος των παραγόμενων απορριμμάτων που καταλήγει στην ταφή, είναι χρήσιμα υλικά που μέσω της διαδικασίας της επανάχρησης και της ανακύκλωσης θα μπορούσαν να ανακτηθούν και να αξιοποιηθούν εξοικονομώντας πολύτιμους πόρους και να επιφέρει μείωση των ανταποδοτικών τελών που πληρώνουν οι δημότες.
ü κοινωνικά άδικου, αφού η επιλογή χωροθέτησης των εγκαταστάσεων διαχείρισης του συνόλου σχεδόν απορριμμάτων της Αττικής στις πιο φτωχές γειτονιές του μητροπολιτικού συγκροτήματος της Αθήνας ενισχύει την περαιτέρω υποβάθμιση τους και εκπαιδεύει τους πολίτες σε μια αντικοινωνική πρακτική της απόρριψης των «σκουπιδιών» στην αυλή του άλλου, στην αυλή του πολίτη «δεύτερης κατηγορίας» και εξυπηρετεί για χρόνια ένα καθεστώς ανομίας από μεγαλύτερα ή μικρότερα οικονομικά συμφέροντα.
Η διοίκηση της Δύναμης Ζωής -αφού ακύρωσε το Δεκέμβριο του 2014 τους διαγωνισμούς ΣΔΙΤ- σε πλήρη εναρμόνιση με το νέο εθνικό σχεδιασμό που ψήφισε η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ, αναθεώρησε ριζικά τον Περιφερειακό Σχεδιασμό Διαχείρισης Αποβλήτων Αττικής (ΠΕΣΔΑ) το 2016, θέτοντας τις βάσεις μιας νέας, οικονομικά και οικολογικά, δίκαιης και βιώσιμης διαχείρισης, με αποκεντρωμένα χαρακτηριστικά, στη βάση των αρχών της κυκλικής οικονομίας, της διαλογής στην πηγή, της ανακύκλωσης, που εξασφάλιζε το οριστικό κλείσιμο του ΧΥΤΑ Φυλής.
Αυτή την κατεύθυνση υπηρέτησε η επιλογή των δράσεων διαχείρισης με αποκεντρωμένα χαρακτηριστικά στους ΟΤΑ, με κίνητρα και αντικίνητρα, και η επιλογή χωροθέτησης 6 μονάδων κυκλικής οικονομίας και 3 ΧΥΤ υπολειμμάτων (κανέναν πλέον ΧΥΤΑ), των οποίων η ωρίμανση και ένταξη στο ΠΕΠ είχε εκκινήσει, ώστε να μειώνεται το περιβαλλοντικό, μεταφορικό και άρα κλιματικό αποτύπωμα και να επανα-εισάγονται φυσικοί πόροι στην οικονομία. Αυτό άλλωστε επιβάλει και η δημοκρατία και το περιβάλλον, τη δίκαιη κατανομή των βαρών και των ευθυνών αλλά και των ωφελειών.
Η χωροθέτηση έγινε με κοινωνικά δίκαιο τρόπο, περιβαλλοντικά και επιστημονικά ορθό και στη λογική της αποφυγής στο μέλλον δημιουργίας ενός νέου ΧΥΤΑ Φυλής ή μιας φαραωνικού μεγέθους εγκατάστασης, που σε κατάσταση εκτάκτου ανάγκης ή στα όριά της θα απειλήσει κάποια στιγμή την Δημόσια Υγεία. Δυστυχώς δεν μπορέσαμε να ολοκληρώσουμε την υλοποίηση του ΠΕΣΔΑ εντός της κυβερνητικής μας θητείας. Αφενός δεν μπορέσαμε να ενημερώσουμε επαρκώς τους πολίτες και τους δημότες για την πρότασή μας σε σχέση με τον συνολικό περιφερειακό σχεδιασμό, για τα διάφορα διοικητικά επίπεδα που πρέπει να συνεργαστούν, για τις ευθύνες όλων. Και αφετέρου δεν προλάβαμε να υλοποιήσουμε το τελικό αποφασιστικό βήμα που είναι η χωροθέτηση των βασικών εγκαταστάσεων επεξεργασίας παρά τις όποιες ενδεχόμενες αντιδράσεις που πάντα σε τέτοια ζητήματα προκύπτουν.
Η σημερινή κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας και η Περιφερειακή Αρχή Πατούλη επιχειρούν μια ακραία αντιδραστική αναθεώρηση του υφιστάμενου ΠΕΣΔΑ Αττικής. Οι εξαγγελίες του νέου Περιφερειάρχη Αττικής στο Ζάππειο, στις 30 Ιανουαρίου 2020, προβλέπουν την γιγάντωση της εγκατάστασης της Φυλής όπου θα καταλήγει το σύνολο σχεδόν των αποβλήτων της Αττικής, με ισοπέδωση του σχεδιασμού.
Συγκεκριμένα καταργούνται τρεις (3) από τις έξι (6) Μονάδες Επεξεργασίας Απορριμμάτων (ΜΕΑ), που προέβλεπε το Περιφερειακό Σχέδιο Διαχείρισης Αποβλήτων (ΠΕΣΔΑ) Αττικής, συγκεκριμένα, οι τρεις 3 ΜΕΑ του κεντρικού και του νότιου τομέα, και μεταφέρεται το 76% των παραγόμενων απορριμμάτων της Αττικής στην Φυλή σε μια ιδιωτική μονάδα που θα περιλαμβάνει σύμφωνα με τα σχέδια της ΝΔ και καύση. Οι ΜΕΑ στο Γραμματικό και το Σχιστό, μικρότερης δυναμικότητας, θα καλύπτουν το 6% και 18% αντίστοιχα της Αττικής. Η πρόσφατη δε απόφαση του Διοικητικού Συμβουλίου του ΕΔΣΝΑ να αυξήσει τα αντισταθμιστικά οφέλη του Δήμου Φυλής κατά 3,5 εκατ. ευρώ περίπου το χρόνο, δείχνει ότι σαφέστατα ότι υπάρχει σχέδιο για να γίνεται όλη η διαχείριση των απορριμμάτων της Αττικής στη Φυλή.
Στους ΧΥΤΥ, προβλέπεται ο ΧΥΤΥ Γραμματικού όπου θα θάβεται το 6% των υπολειμμάτων της Αττικής και ο ΧΥΤΥ Φυλής, ο οποίος παρότι δεν προβλέπεται στον ΠΕΣΔΑ, θα παραλαμβάνει το 94% των αποβλήτων της Αττικής!
Φυσικά δεν υπάρχει καμία εγγύηση για την λειτουργία του ΧΥΤΥ Γραμματικού με απορρίμματα που θα προέρχονται αποκλειστικά από την επεξεργασία απορριμμάτων των εγγύς Δήμων και δεν θα προέρχονται ανάλογα με τον τρόπο λειτουργίας του ΧΥΤΥ Φυλής, από όλη την Αττική, αφού πλέον ξηλώνεται πλήρως ο ισχύον ΠΕΣΔΑ και δεν υπάρχουν κανόνες.
Το σχέδιο της κυβέρνησης της Νέας Δημοκρατίας και της Περιφερειακής Αρχής Αττικής του κ. Πατούλη στοχεύει στην κατάργηση όλων των θετικών στοιχείων του υφιστάμενου Εθνικού Σχεδίου Διαχείρισης Αποβλήτων (ΕΣΔΑ) και του ΠΕΣΔΑ της Αττικής. Η κυβέρνηση και η Περιφερειακή Αρχή Αττικής όντας δέσμιοι των μεγάλων εργολαβικών συμφερόντων, δεν θέλουν ούτε να ακούν για εναλλακτικά φιλοπεριβαλλοντικά μοντέλα διαχείρισης αποβλήτων, με δημόσια διαχείριση με αποκεντρωμένα χαρακτηριστικά και έμφαση στην πρόληψη και την προδιαλογή των υλικών.
Επιχειρούν μια ακραία αντιδραστική αναθεώρηση του ΕΣΔΑ και του ΠΕΣΔΑ Αττικής, επί της ουσίας πρόχειρη και αποσπασπασματική, με μοναδικό στόχο την εξυπηρέτηση ιδιωτικών συμφερόντων, σε αντίθεση με τα όσα ορίζει σαφώς το υφιστάμενο ΕΣΔΑ, που εγκρίθηκε από την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ. Απομακρύνουν την κοινωνία και τους ΟΤΑ της Αττικής από το ευρωπαϊκό κεκτημένο και από τη μεγάλη μεταρρύθμιση της κυκλικής οικονομίας, ενώ επιφέρουν υψηλό κόστος στα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις. Προβάλλουν δήθεν περιβαλλοντική ευαισθησία διανέμοντας στους Δήμους της Αττικής, χωρίς σχέδιο και με κομματικά κριτήρια, οχήματα για τη συλλογή και κάδους απορριμμάτων που είχε αποφασίσει και προμηθευτεί η προηγούμενη Περιφερειακή Αρχή στην προσπάθειά της να εφαρμόσει την βασική αρχή του ΠΕΣΔΑ, για άμεση μείωση δηλαδή κατά 50% της ποσότητας των απορριμμάτων που οδηγούνται προς ταφή στον ΧΥΤΑ Φυλής.
Με δεδομένα τα παραπάνω, ο ΣΥΡΙΖΑ πρέπει να αναλάβει συγκεκριμένες πολιτικές πρωτοβουλίες το επόμενο διάστημα για να αποτρέψει την υλοποίηση ενός σχεδίου που θα μας επιστρέψει σε ένα συγκεντρωτικό μοντέλο διαχείρισης απορριμμάτων προς όφελος των ιδιωτικών συμφερόντων. Για το σκοπό αυτό:
ü Στηρίζουμε τις βασικές αρχές του ΕΣΔΑ-2015 και του ΠΕΣΔΑ-2016 και εναντιωνόμαστε πλήρως σε σχέδια αντιδραστικής και αποσπασματικής αναθεώρησής τους και σε λογικές ιδιωτικοποίησης που υποβαθμίζουν το δημόσιο συμφέρον.
Απορρίπτουμε πλήρως την επιλογή των ΣΔΙΤ για μονάδες ΜΕΑ και ΧΥΤΑ απορριμμάτων καθώς και παράλογα σχέδια για μονάδα καύσης απορριμμάτων.
Διεκδικούμε την ολοκλήρωση της χωροθέτησης ΧΥΤΥ και ΜΕΑ με γεωγραφικά και πληθυσμιακά κριτήρια με άμεσες διαδικασίες, αξιοποιώντας κάθε δυνατό μέσο. Οι δυνάμεις του ΣΥΡΙΖΑ οφείλουν να πρωτοστατήσουν στη διεκδίκηση ενός μοντέλου διαχείρισης των απορριμμάτων με αποκεντρωμένα χαρακτηριστικά.
Απαιτούμε ένα δεσμευτικό και δημόσια ανακοινωμένο χρονοδιάγραμμα οριστικής διακοπής λειτουργίας του ΧΥΤ στη Φυλή. Για το λόγο αυτό προτείνουμε και διεκδικούμε ακύρωση του σχεδίου Πατούλη και των αποφάσεων του ΕΔΣΝΑ, που οδηγούν σε μόνιμη ταφή απορριμμάτων στη Φυλή, είτε ως ΧΥΤΑ είτε ως ΧΥΤΥ, ολοκληρωμένη εφαρμογή του ΠΕΣΔΑ 2016 με χωροθετημένα, αδειοδοτημένα και χρηματοδοτημένα έργα επεξεργασίας και ταφής σε άλλες περιοχές της Αττικής, ώστε η λειτουργία του ΧΥΤΑ Φυλής να καλύπτει μόνο βραχυ-μεσοπρόθεσμες ανάγκες και να κλείσει οριστικά.
Παλεύουμε για την στήριξη των Δήμων με τους αναγκαίους πόρους, προσωπικό, μέσα προστασίας και υλικοτεχνικό εξοπλισμό για να υλοποιήσουν τα τοπικά σχέδια διαχείρισής τους και άμεση ενεργοποίηση της χωριστής συλλογής βιοαποβλήτων και όχι το 2023 όπως προβλέπει ο αντιπεριβαλλοντικός νόμος Χατζηδάκη.
Ζητάμε την τροποποίηση της νέας τιμολογιακής πολιτικής του ΕΔΣΝΑ, που αποφασίστηκε με πραξικοπηματικό τρόπο χωρίς συμμετοχή των δήμων, αυξάνει το κόστος διαχείρισης, υπονομεύει την ανακύκλωση και τη χωριστή συλλογή, συντηρώντας το αμαρτωλό καθεστώς των αντισταθμιστικών και ακυρώνοντας θετικές αποφάσεις του ΕΔΣΝΑ και διεκδικούμε την πλήρη εφαρμογή της μεταρρύθμισης του ΣΥΡΙΖΑ για την εφαρμογή κινήτρων για την εκτροπή από την ταφή και διάφανη αξιοποίηση των πόρων των συστημάτων ανακύκλωσης προς όφελος των ΟΤΑ και των πολιτών.
Στη βάση των παραπάνω αιχμών, ο ΣΥΡΙΖΑ το επόμενο διάστημα οφείλει να αναζητήσει συμμαχίες και να δημιουργήσει ένα πλατύ μέτωπο πολιτικών, αυτοδιοικητικών δυνάμεων, περιβαλλοντικών οργανώσεων και ενεργών πολιτών, όλων όσων συμφωνούν ότι η μετάβαση σε ένα δημόσιο μοντέλο διαχείρισης αποβλήτων, με αποκεντρωμένα χαρακτηριστικά, που στηρίζεται στην πρόληψη, είναι περισσότερο από ποτέ αναγκαίο και να διεκδικήσει την υλοποίησή του.
